حضرت امام رضا - عليه السلام - پس از شهادت پدر بزرگوارش، در سال 183 هجرى در 35 سالگى، عهده دار مقام مامت شد.
دوره امامت ايشان بيست سال بود كه ده سال نخست آن با خلافت «هارون الرشيد»، پنج سال با خلافت «محمد امين » و پنج سال آخر با خلافت «عبدالله المامون » معاصر بود.
با شهادت امام موسى كاظم(ع)، سياست ضد علوى عباسيان با شكست مواجه شد.

یكی از فضایل و مقامات بانوی مكرمه، حضرت معصومه علیهاالسلام محدّثه بودن ایشان است.

احادیثی از آن حضرت در كتب اخبار موجود است كه ما به ذكر یكی از آنها كه به حدیث فاطمیات معروف و در كتب عامه مسطور است؛ بسنده می‌نماییم.

علت نام گذاری این حدیث به فاطمیات اینست كه روایت كننده‌های آن، جز یكی دو نفر، همه فاطمه نام می‌باشند و حدیثی بسیار جالب و ارزنده است و آن را علامه محدث شیخ محمد بن محمد بن احمد چشتی داغستانی در صفحه 217 كتاب اللؤلؤة الثمینة فی الآثار المعنعنة المرویه، كه در سال 1306 در مصر چاپ شده، نقل نموده و سابقاً در حاشیه در طلا ضریح مقدس هم منقوش بوده و ما در كتاب آثار الحجه، ج 1، ص 8 هم نقل كردیم. و نیز خود این حدیث را شفاها از سید استاد علامه مجاهد آیة الله العظمی مرعشی نجفی استماع نموده‌ام.

آنچه در پي مي­آيد نگاهي است اجمالي و گذرا به زندگاني اسوه زنان عالم و الگوي شايسته انسانيت، فاطمه ثاني، دخت گرامي امام موسي بن جعفر (ع)، حضرت معصومه (س) که تحت عنوان «کريمه اهل بيت (س)» تقديم دانشوران فرهيخته و لب نگران نکته­سنج مي­­گردد. اميد آنکه سعي نگارنده در ارائه اين وجيزه ناچيز مشکور و در ساحت قدسي آن قديسه مطهره، مقبول افتد و خوانندگان اهل دقت و نظر را گامي به معرفت و محبت آن محبوبه حق، نزديک نمايد.

مقدمه

در نگرش اسلامي انوثت يا ذکورت ملاک امتياز و معيار برتري نيست، روي سخن اسلام با انسان است و انسانيت در قالب جنسيت خاص نمي­گنجد. در انديشه اسلامي مرد بودن يا زن بودن انسان، هيچکدام ملاک برتري کمال يا مايه کهتري و نقص نيست. در خطابات قرآني روي سخن با ناس، انسان، مومنين و... است چنانکه مي­فرمايد: يا ايهاالناس اعبدو ربکم الذي خلقکم والذين من قبلکم. (بقره / 21)

يا ايها الانسان انک کادح الي ربک کدحا فملاقيه. (انشقاق /6

بنا به نظر مشهور، حضرت معصومه سلام الله علیها در اول ذیقعده ی سال 173ه. ق، در مدینه ی طیبه، به دنیا آمد. در آغوش پر مهر امامت و ولایت، امام موسی کاظم (علیه السلام) و مادر گرامی اش نجمه (تُکْتَم)، پرورش یافت.

شیخ عبّاس قمی (ره) در مورد ایشان می فرماید:«...اما دختران موسی بن جعفر (علیهماالسلام)؛ به حسب آنچه به ما رسیده، افضل آنها سیده ی جلیله ی معظمه، فاطمه ی کبری، معروف به حضرت معصومه (سلام الله علیها) است که در قم مدفون است...»

 او معصومه و کریمه ی اهل بیت است!

تو اى حبيبه حق خلوه از خدا دارى
كه سوى خويش همه چشم ما سوى دارى
به چرخ حشمت و اجلال بيشتر از مهر
به پيش ديده اهل صفا ضيا دارى
تو آشنا نشوى گرچه به كسى از قدر
وليم در همه عالم تو آشنا دارى
به زائرين حريم خود اى ستوده خصال
نظر ز راه محبت جدا جدا دارى
به يك نگاه مس قلب ما طلا سازى
تويى كه با نظر خويش كيميا دارى
به هر كه مى نگرم جانب تو روى آرد
تو خود نظر مگر ازلطف سوى مادارى
از آن كه دختر موسى ابن جعفرى بخدا
كنند مدح تو گر تا به حشر جادارى
در پر بهاء(لمعات عشق, ص 118)
بالد بر آسمان ز شرف آسمان قم
سايد بر آستان تو سر آسمان قم
درگاه تو است مركز دارالفنون علم
طلاب دين كواكبى از كهكشان قم
در پيشگاه حضرت معصومه صبح و شام
بيزد گهر, مدرس گوهر فشان قم
سبقت ز ساكنان حريم خدا برند
از راه دوستى على عارفان قم
چون پاى اهل علم بر اين خاك مى رسد
اى دل به جان ببوس توهم خاكدان قم
اى در پر بها به قم گشته اى مكين
كردى ز خلد باز درى در مكان قم
سر عاكفان كعبه يزدان به جان نهند
بر آستان قدس ملك پاسبان قم
الفاظ در معانى مدح تو قاصر است
اى نازنين كه جسم تو باشد روان قم
آيد اگر خليل پيمبر در آن حرم
نبود شگفت گر شود از عاكفان قم
چشم دلم ز گرد ضريح تو روشن است
آرى چو توتيا بود اين ارمغان قم

(لمعات عشق, حيدر معجزه, ص 106)